Kurator rodzinny – fakty i mity

Kim jest kurator rodzinny? Jaka jest jego rola w szeroko pojętym systemie sądownictwa i opieki nad rodziną i dziećmi? Na ten temat krąży wiele mitów i wyobrażeń rozpowszechnianych przede wszystkim przez media i seriale, dla których nasza praca jest bardzo ciekawym i często sensacyjnym tematem.

Często też nawet instytucje współpracujące z nami powielają te mity i oczekują od nas nadprzyrodzonych mocy i umiejętności uzdrowienia sytuacji w rodzinie już po jednej wizycie w domu.

Czas rozwiać te mity. Kuratorzy rodzinni pracują w Zespołach Kuratorskiej Służby Sądowej, posiadają swoich kierowników, są nierozerwalnie związani z wydziałami rodzinnymi sądów rejonowych  i  wykonują orzeczenia Sądu Rodzinnego.

Kuratorzy rodzinni wykonują swoje zadania w następujących rodzajach spraw :

Sprawy karne nieletnich

W tych sprawach sąd rodzinny, na podstawie ustawy o postępowaniu w sprawach nieletnich , orzeka o zastosowaniu wobec nieletniego jednego z kilku możliwych środków wychowawczych takich jak np. nadzór odpowiedzialny rodziców, nadzór kuratora, umieszczenie w placówce resocjalizacyjnej, nałożenie określonych obowiązków itd. Kurator jest odpowiedzialny za realizację przede wszystkim jednego ze środków wychowawczych – nadzoru kuratora. Kurator realizuje w prowadzonym nadzorze  działania indywidualne wychowawcze, profilaktyczne i kontrolne.

Podczas wykonywania tego zadania kurator, współpracując z rodziną nieletniego oraz instytucjami  takimi jak szkoły, pomoc społeczna, ośrodki terapeutyczne itd., stara się tak wpłynąć na nieletniego, aby zmienił swoje postępowanie, nie popełniał czynów karalnych, porzucił zachowania o cechach demoralizacji. Jest to zadanie trudne i niewątpliwie wymagające dużych umiejętności i nakładu czasu poświęconego nieletniemu.

Sprawy opiekuńcze małoletnich:

W tych sprawach sąd rodzinny na podstawie kodeksu rodzinnego orzeka o ograniczeniu i pozbawieniu władzy rodzicielskiej nad małoletnimi dziećmi. Formą ograniczenia władzy rodzicielskiej jest nadzór kuratora. W tych sprawach rolą kuratora jest kontrola sposobu wykonywania władzy rodzicielskiej, wskazywanie błędów i zaniedbań, ale także pokazywanie prawidłowych wzorów i kierowanie do różnych instytucji powołanych do pomocy rodzinie. W takich sprawach kurator powinien także wykazywać się empatią i ludzkim podejściem do podopiecznych będących często na życiowych zakrętach. Tutaj także jest wielkie pole do współpracy z asystentem rodziny i systemem pomocy społecznej.

W sprawach opiekuńczych kuratorzy muszą także wykonywać czynności polegające na odbieraniu dzieci rodzicom i kierowaniu ich do pieczy zastępczej. Są to sytuacje trudne i obciążające psychicznie wszystkich uczestników, ale działania te są podejmowane w ostateczności, po wyczerpaniu wszystkich innych możliwości pomocy małoletnim w ich środowisku rodzinnym. Opiekuńcze sprawy kuratorów to także te, w których rodzice małoletnich żyjący osobno nie mogą się porozumieć w kwestii kontaktów z dziećmi. Kuratorzy często uczestniczą w kontaktach rodzica z dziećmi nie mieszkającymi razem z nim. Kurator czuwa wtedy nad przebiegiem takich kontaktów i składa sądowi sprawozdanie.

Sprawy o leczenie odwykowe.

Kuratorzy sprawują także nadzory nad osobami, wobec których sąd  orzekł obowiązek  leczenia odwykowego w systemie niestacjonarnym. Sąd może orzec nadzór kuratora nad takim leczeniem. Kurator ma za zadanie sprawdzać, czy uczestnik postępowania leczy się, zachowuje abstynencję, nie jest uciążliwy dla swojej rodziny. Obowiązek leczenia nałożony przez sąd trwa 2 lata. Kurator ma prawo w tym czasie składać do sądu wniosek o zmianę sposobu leczenia.

Ponadto kuratorzy wykonują na zlecenie sądu wywiady środowiskowe w trakcie postępowania rozpoznawczego i w swoich sprawozdaniach składają wnioski, które przez sędziów rodzinnych są traktowanie jako wartościowe dowody.

W ciągu postępowania wykonawczego, innymi słowy w trakcie trwania nadzoru, kurator może składać do sądu różne wnioski o zmianę środka wychowawczego lub sposobu ograniczenia władzy rodzicielskiej. Współpraca z sędzią rodzinnym jest kluczowa dla sprawowanego nadzoru.

Kurator rodzinny, pracując w środowisku, odwiedzając podopiecznych w domach, niezapowiedziany ma okazję spotykać ich w warunkach naturalnych, często trudnych. Jest osobą, która często tłumaczy zawiłości orzeczeń sądowych, pokazuje ludzką twarz sądowej machiny.

Kurator niestety nie posiada czarodziejskiej różdżki i nie rozwiąże wszystkich problemów rodzin, ale mimo to stara się wykonywać swoje obowiązki najlepiej, jak potrafi. Często jest to bardzo trudne ze względu na znaczne obciążenie ilościowe prowadzonymi sprawami. Kuratorzy zawodowi mają do pomocy kuratorów społecznych. Na te stanowiska staramy się wybierać ludzi z prawdziwą pasją społecznikowską i chęcią pomagania innym.

Jednak nawet najlepszy i najlepiej zmotywowany kurator nie zrobi niczego sam, bez współpracy z innymi instytucjami, gdzie pracują ludzie z pasją wierzący w to, że ich praca ma sens, realizujący zadania w zakresie pomocy dziecku i rodzinie.

                                                                                 

                                                                                  Monika Domagała

                                                                       kurator rodzinny SR dla Krakowa Śródmieścia